De tuin van Truus en Tirza

Ik praat nog door met twee mensen die al langer op de tuin zijn: Truus en Tirza, al tien jaar. We zitten eind november 2016 in het café.

Ze hebben nu samen vijf "tuinen" (percelen) grond aan oppervlakte in het middendeel, bij de eerste put. Ik vraag hoe dat gegroeid is. Truus vertelt hoe ze eerst met één stuk begonnen en dat raden ze ook beginners op de tuin aan: doe het stapsgewijs. Als je weet dat je het aan kan en gaandeweg meer wil: als er dan iets in de buurt vrij komt neem je het er bij (denk aan de wachtlijst). Zo ging het hier ongeveer: Ze konden er er een jaar of vier geleden een stuk aan de "hoge kant" bij krijgen. Maar in de praktijk bleek het toch wel lastig om één stuk apart te hebben. Toen kwamen direct naast hen drie stukken vrij. Dat allemaal erbij nemen leek eerst wat te veel van het goede (twee erbij was eigenlijk de wens); maar ja, wat doe je als op het tweede en derde stuk daarvan één kas staat? Daar de helft afhakken? Besloten werd om het derde stuk dus ook maar mee te nemen. En het stuk aan de hoge kant weer af te staan. Zo hadden ze er vier naast elkaar.

Omdat een jaar later ook de buurman aan de andere kant met zijn ene akkertje er mee op hield - en ze daar eigenlijk vanaf het begin een oogje op hadden en ze ondertussen toch allebei met pensioen waren - hebben ze dat er ook nog maar bij genomen.

Een nieuwe tuin is niet altijd leeg neem ik aan? Nee, vertelt Tirza. "Op het laatste stuk stond al een appelboom. Die is dus wat ouder: zelf hadden we juist afgelopen winter zeven boompjes geplant, appels, peren en pruimen". En dat ging niet zonder slag of stoot, vertellen ze beiden. Toen ze er in januari in een vorstvrije periode mee wilden beginnen, bleek de grond veel te nat. Nadat er drie geplant waren was het zo erg dat ze bij het graven van de gaten, waar eerst kalk en potgrond in moest, zelf weg zakten. "We moesten elkaar er weer uit trekken." Onvoorstelbaar welke verschillende gezichten dezelfde grond in de verschillende seizoenen laat zien! De boompjes; nog sprieten zonder kluit, werden toen eerst maar in "het moeras" gelegd. Jullie hebben de samen werk-proef doorstaan, grap ik.

Wat ging er van de groentes die jullie kweken erg goed dit jaar?

Ook nu klinkt: veel bladgewassen, we hebben ook weinig hoeven gieten deze zomer. Ze noemen ze om beurten op: sla, andijvie, spinazie, snijbiet. Vooral de Roma sla; daar komen geen slakken aan; die deed het heel goed.En de bladeren van de snijbiet hadden we er voor de vakantie af geknipt; dan groeit het weer aan. De kolen, rode en witte, deden het – anders dan andere jaren - niet zo goed. De kolen bleven klein en sommige werden losse flodders. De boerenkool hebben we dit jaar gezaaid in het kasje en uitgezet; die ging fantastisch, maar hoe langer die staat hoe meer last van witte vlieg. Dat gaat toch ten koste van het blad op den duur. Winterandijvie en spruitjes doen het goed, maar de klapper dit jaar is de veldsla: 3 rijen met hele dikke bossen. Je zaait ze in augustus september, en vanaf november heb je voor de hele winter vers groen paraat. Je kunt ze tot in het voorjaar oogsten en ze kunnen heel goed tegen vrieskou.

Bij de rucola hebben we ontdekt dat we die wat later moeten zaaien, anders schiet het door. Als je later zaait, wordt het forser, geen groot blad maar wel heel pittig.

Ook de wintervaste kruiden doen het goed, veel salie, mint in verschillende soorten, bieslook en bonenkruid.

Verder de bieten, maar die doen het altijd wel. We hebben de laatste jaren ook chioggia biet: als je die doorsnijdt zie je afwisselend rode en witte ringen. Heel leuk om in dunne rauwe plakjes door de sla te doen. En uien zijn ook makkelijk: dit zijn goeie groentes om mee te beginnen. We hadden drie soorten: gewone gele, maar ook witte en rode, en ook sjalotten. Ook knoflook gaat goed; we zetten het er eind oktober in, elk teentje apart dus, en het gaat in de winter door tot de oogst in juni, juli. Een probeersel met Sint Jansuien tegelijkertijd liep niet helemaal goed: we bleken niet tot Sint Jan te moeten wachten met de oogst!

Pastinaken zaaien we laat; als het boven de 15 graden is eind mei.

En aardperen, ja, die gaan je hele tuin door... Maar ze zijn wel heel lekker en maken een forse groene wand.

De bessen deden het ook goed. De zwarte zijn voor saus, en voor jam met een toevoeging van bijvoorbeeld aardbeien.

Wat niet goed ging waren de snijbonen dit jaar: ze kwamen niet, of heel traag op.

En de rabarber; die hebben we op verschillende plekken geprobeerd in de loop der jaren, maar die doen het nooit heel goed, en sterven soms gewoon af. We kijken jaloers naar anderen: wat doen zij wat wij niet doen? Ook de wortelen lukten dit jaar niet.

De spagetti squash deed het wel weer mooi. Als je de vruchten gaart (kan in de magnetron), dan kun je daarna het vruchtvlees in draden er uitschrapen, als spaghetti. Het wordt daarom ook wel "vega spagetti" genoemd.

Pompoenen hadden we dit jaar ook, weer groot, maar vorig jaar wel een hele grote, van 16,5 kg. En artisjokken hebben we alleen in het begin gehad. Ze werden te groot voor één akkertje. Nu zouden we het wel weer eens kunnen proberen.

Langzamerhand krijgen ook meer bloemen een plaats in de tuin: een groot bed met cosmea bloeide dit jaar uitbundig, en de overgehouden dahlia's deden het weer mooi, nadat vorig jaar het grootste deel vakkundig door slakken was uitgeroeid.

Op mijn vraag hoe ze de planning maken vertelt Truus dat ze op hun ene akkertje al meteen wisselteelt toepasten. Met een indeling in vier vakken, voor aardappels, bonen, bladgroenten en restanten, die ook op verschillende manieren bemest worden. Combinatieteelt doen we eigenlijk niet. Nog steeds maken ze uitgebreide plantschema's en schuiven elk jaar weer vakjes op. Als je meer grond hebt is dat makkelijker en kan er ook eens een stukje leeg staan. Je komt dan minder snel in de knoei met voorjaarsgroenten die op tijd plaats moeten maken voor de wintergroenten. Een akker wordt altijd weer in vieren gedeeld, zodat je er kunt lopen en gieten. In de vijf akkers is dat een heel padenpatroon! We houden ook elk jaar een logboek bij, maar helaas is dat juist dit jaar wat gestagneerd aan het begin van de zomer. Maar we pakken het weer op, het is nuttig om je ervaringen op te slaan en ervan te leren, maar ook heel leuk om ze na een aantal jaren weer eens na te lezen.

Ik ben nog benieuwd hoe het samenwerken gaat: is er een taakverdeling? Truus vertelt dat zij eerst meer ervaring had, maar er is geen werklijst; we weten nu wel wat er gebeuren moet. We hebben een paar vaste dagdelen in de week waarop we proberen er beiden te zijn, maar je komt wanneer je tijd hebt en ziet het wel. We spreken natuurlijk wel dingen af; alleen kun je meer aan het toeval over laten.

En Tirza vult aan dat gaandeweg vanzelf wel blijkt wie wat het leukste vindt om te doen. "Ik vind bijvoorbeeld het grove werk leuk: de paden schoon houden, paardebloemen killen, gras weghalen waar het niet hoort..., terwijl Truus graag schoffelt zodat het onkruid niet in de bedden komt. En de oogst verdelen we, los van wie wat aangeschaft of gezaaid, geplant heeft."

Zijn er nog bijzondere dingen gebeurd op jullie tuin?

Vroeger hadden we een egel, weet je nog Truus, zegt Tirza. En vorig jaar een paartje wilde eenden; die lieten eieren achter en waren dagenlang niet weg te slaan bij de jonge bietenplantjes. Ja, en verder loopt er wel eens een rat voorbij, en in het kasje bleek je deze zomer soms zo maar in een gat te kunnen zakken... wie daar weer huisde? en dan hebben we nog niet gesproken over wat er af en toe voorbij vliegt: een roodborstje dat je gezelschap houdt als je in november aan het "spitten" bent, of een volstrekt niet natuurlijke vogel met een camera onder zijn buik in mei...

En wat is je favoriete gereedschap? De "woelriek" zegt Tirza. Deze heeft twee stelen en drie tanden; daarmee spit je heel gemakkelijk omdat je minder kracht nodig hebt dan bij een schep: je duwt de aarde niet omhoog maar maakt die losser. Ook snij je hier minder wormen mee door. We hebben hem sinds afgelopen voorjaar en hij werkt fantastisch.

En zo denken we ook aan de natuur. Als tuinder beweeg je mee met het jaarlijkse ritme van het werken in de tuin en de omstandigheden.

En de tuin voegt zich, op haar eigen wijze, naar jouw doen en laten.

Bedankt Truus en Tirza!
EB